A min preocúpame
certamente o conto ese que din agora, de que o galego está a
desaparecer. E iso que eu pensaba que as linguas non podían
extinguirse, coma os dinosaurios. Ou que iso non tiña cabida nas
nosas fronteiras, que só acabaría pasando en lugares como Francia,
onde linguas como o corso ou o bretón mantéñense conectadas
artificialmente á vida, co brazo estendido do que pendura unha vía
unida a un goteiro, mentres os seus falantes contemplan aos pes da
cama, como cada día respira máis amodo, e como fallan as súas
constantes vitais. Asistiremos inevitablemente á morte destas
linguas, iso sabémolo ben. Pero non parece importarnos en gran
medida.
E desta afiliación
lingua-morte, venme á cabeza a cantidade de galegofalantes que se
pasan ao castelán despois de mortos. É algo que me chama
poderosamente a atención cando vou o cemiterio visitar á miña
avoa. Non hai máis que botarlle unha ollada ao que reza nas lousas
de mármore que serven de arquivo de todo ser que alí repousa. Así,
lendo as inscricións das lápidas atópome con que aquela que fora
sempre en vida ‘dona Xosefa Verdes Castro do alto da costa, viúva
do Ferreiro’, convértese cunha facilidade incrible despois de
morta en ‘ Josefa Verdes Castro, del alto de la cuesta, viuda de
Ferreiro’ e pasa a ser nacida en el veintitrés no canto de nada no
vinte e tres, creando unha pobre e malsonante maneira de subtitular a
morte dunha muller, que ata o día do seu pasamento non pronunciou
palabra nunha lingua que non fose a vernácula.
Pero isto do culto á
morte éche algo moi patrio que temos. Houbo un día que fun
testemuña dunha conversa destas de barra de bar, entre dous homes
que apoiaban os brazos cruzados no mostrador, e mantiñan a mirada
fixa nalgún punto do teito, con expresión concentrada, asentindo
cada pouco tempo:
- Pois xa está aí
Defuntos.
- Está está.
- E veña miña
nai a dicirme que hai que lle ir levar flores novas ao meu pai, que
estamos xa no tempo, que xa lle van morrer, que o pobriño non o
merece, boh!
- Veña oh, que as
flores sonche algo moi bonito, así as flores da xente que se lembra
dos seus mortos non se murchan.
- E será… pero
levarlle flores ao meu pai… ao meu pai! Se lle puxeran un anaco de
touciño polo lombo, que era do que el ghustaba ben…
Pero ademais da
morte, algo que tamén é moi noso son os bares, e todo o que ocorre
nos seus interiores. A min algo que sempre me chamou moito a atención
son os encontros multitudinarios para xogar a partida de sobremesa,
que derivan en auténticos torneos de tute de carácter pouco menos
que internacional, que digo torneos! En auténticas batallas! Esas
mesas pequenas e cadradas cubertas cun tapete verde escuro, onde
rebotan as mans con violencia, rodeadas por infinidade de cadeiras de
participantes ambiciosos, nos que o entusiasmo se combina coa
continencia dun xogador experimentado. Ao redor dos contendentes
adoitan sobrevoar tamén unha serie de individuos, que me gusta
definir coma ‘Opinadores do tute’, que non xogan, pero botan a
tarde a voltas lentas por detrás dos xogadores, preconcebindo as
xogadas de reollo, e dicindo en voz baixa de cando en vez:
- Pero bótalle o
as oh, non sexas bobo.
- Ou oh, queres
sentarte a xogar?
- Ai non, que eu xa
marcho.
Pero non marchan en toda a
tarde. Esa e outra, que tamén gostamos moito de facer o que nos vén
en gana. Outra cousa característica dos nosos bares é a presenza
sentencial dos grifos de caña de Sargadelos, presidindo a barra,
como un distintivo de identidade, que así a todo está a desaparecer
dos establecementos coa mesma presteza que o galego dos nosos
falares.
Pero ás veces tamén
adoitamos relacionar Galiza con vacas e prados longos e verdes. Non
vos vou mentir, eu son de porto de mar e non sei nada de vacas, polo
que si tento saber algo de mares. O mar galego, ademais de ser o
medio de vida de moitos dos poboadores do litoral, estivo sempre
unido á desgraza, ao medo e á incerteza de quen ten un fillo, un
marido ou un pai botado a el.
Ligado as noites sen
sono, a catástrofes oficialmente sen culpables, que deixan cadáveres
nas praias e familias desfeitas, que fan que os que pelexan cada día
contra a forza do elemento o fagan para que os seus fillos poidan nun
futuro, ter un traballo en terra.
Porque está moi mal
estendida a crenza no galego que chora ante as inxustizas, que se
lamenta do asoballamento do alleo, que se lambe as feridas (que dano
fixesches, Rosalía!); mentiras, todo mentiras, nós non choramos,
nós berramos, e que veñan as inclemencias que queiran vir, que se
aguantamos toda a vida sen perdernos, ben poderemos confrontar o que
sexa que veña agora.
E por iso non creo
que a lingua galega poida extinguirse. Porque para se extinguir, ten
que desaparecer o ser que inevitablemente lle vai ligado. E nós,
levando o xentilicio como estandarte, non
nos imos abandonar tan facilmente.
TEXTO DE MARTA OTERO (Alumna 2º bach.)
